یکی از مهمترین دارایی‌های هر بانک داده‌های آن بانک است که باید به درستی و مطابق با استانداردهای مدیریت داده‌ها ذخیره، پردازش و برای افراد مرتبط با در نظر گرفتن مباحث مربوط به امنیت اطلاعات به اشتراگ‌گذاشته شود.
داده‌ها در نظام بانکی به کلیه اطلاعاتی اطلاق می‌شود که در فرآیندهای مختلف بانکی (مانند انجام تراکنش‌های بانکی توسط مشتریان، انجام تراکنش‌های سیستمی مانند محاسبه سود، انجام تراکنش‌های ستادی مانند ثبت اسناد مالی و …) تولیدمی‌شوند. داده‌های نظام بانکی می‌توانند از منابع متنوعی مانند سیستم‌های جامع بانکی (Core Banking)، سیستم‌های ستادی (مانند سیستم‌های پرسنلی و …)، منابع خارجی (مانند اطلاعات سیستم‌های شتاب، اطلاعات دستگاه‌های کارت‌خوان و …)، منابع تحلیلی (مانند سیستم‌های تشخیص تقلب و پولشویی و …) جمع‌آوری شوند.
به عبارت ساده‌تر، هر اطلاعاتی که در فرآیندهای مختلف و مراحل مختلف در یک بانک تولید می‌شود باید به درستی ثبت، پردازش و برای پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی در سطوح مختلف بانک مورد استفاده قرار گیرند. شکل زیر انواع داده‌ها در بانک را نشان می‌دهد:
دسته بندی انواع داده ها در بانک ها طبق استاندارد BIAN
انواع داده‌های بانکی
داده‌های بانکی از منظر ماهیت اطلاعات می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که برخی از مهمترین آن‌ها عبارتند از:
-
داده‌های مشتریان:
یکی از اصلی‌ترین انواع داده‌ای که در بانک وجود دارد اطلاعات مشتریان است که بقیه اطلاعات مرتبط با این داده، ثبت و کنترل می‌شود. داده‌های مشتریان می‌تواند شامل اطلاعات شخصی، مالی و رفتاری مشتریان مانند نام، نام خانوادگی، شماره ملی، تحصیلات، شغل، آدرس، تلفن، شماره حساب، تاریخچه تراکنش‌ها و… باشد.
داده‌های مشتریان در بانک به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
-
داده‌های دموگرافیک:
این داده‌ها شامل اطلاعات پایه و ثابت در مورد مشتری مانند نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، جنسیت، تحصیلات، شغل، آدرس، شماره تلفن، ایمیل و اطلاعات تماس اضطراری است. این اطلاعات برای شناسایی و برقراری ارتباط با مشتری ضروری است.
-
داده‌های رفتاری:
این داده‌ها به رفتارهای مشتریان در تعامل با بانک اشاره دارد و شامل اطلاعاتی در مورد محصولات (انواع سپرده یا تسهیلات) و خدماتی (حضوری یا آنلاین) است که مشتری از آن‌ها استفاده می‌کند. تاریخچه تراکنش‌ها، میزان مانده حساب، الگوهای واریز و برداشت، پاسخ به کمپین‌های بازاریابی و تعاملات با خدمات مختلف بانک از انواع داده‌های رفتاری مشتریان است.
داده‌های رفتاری به نوبه خود به چند دسته تقسیم می‌شود:
-
داده‌های تراکنش:
شامل کلیه تراکنش‌های مالی مشتری، از جمله واریز، برداشت، انتقال وجه، پرداخت قبض و خرید است.
-
داده‌های تعامل:
- شامل اطلاعات مربوط به تعاملات مشتری با بانک، از جمله تماس با مرکز تماس، رجوع به شعب، استفاده از اینترنت بانک و اپلیکیشن موبایل و تعامل با چت‌بات‌ها است.
- داده‌های بازخورد مشتری:
شامل نظرات، پیشنهادات و شکایات مشتریان است که از طریق نظرسنجی‌ها، فرم‌های بازخورد و بررسی‌های آنلاین جمع‌آوری می‌شود.
- داده‌های اجتماعی:
شامل اطلاعاتی است که از پروفایل‌های رسانه‌های اجتماعی مشتریان استخراج می‌شود. در سیستم‌های مدرن و نئوبانک معمولا تمایلات مشتریان و علاقمندی‌های آن‌ها جهت ارائه محصولات و خدمات سفارشی‌سازی شده برای آن‌ها نیز مورد توجه می‌باشد.
-
داده‌های تراکنش‌ها:
اطلاعات مربوط به تمامی تراکنش‌های مالی انجام شده در بانک مانند واریز، برداشت، انتقال وجه، پرداخت قسط وام، پرداخت سود، پرداخت جرائم و… می‌باشد. بخشی از این اطلاعات در سوابق تراکنش‌های مشتریان ذخیره و بخشی دیگر در سیستم‌های مالی و حسابداری در قالب اسناد مالی ذخیره و استفاده می‌شوند.
انواع داده‌های تراکنش
داده‌های تراکنش به طور کلی شامل اطلاعات زیر هستند:
اطلاعات پایه تراکنش:
o شماره تراکنش: یک شناسه منحصر به فرد برای هر تراکنش
o تاریخ و زمان تراکنش
o نوع تراکنش (واریز، برداشت، انتقال، پرداخت و …)
o مبلغ تراکنش
o ارز تراکنش
اطلاعات حساب‌های مرتبط:
o شماره حساب مبدا
o شماره حساب مقصد
o نوع حساب (جاری، پس‌انداز، سرمایه گذاری و …)
اطلاعات مشتری:
o شماره حساب مشتری
o نام و نام خانوادگی مشتری
اطلاعات اضافی:
o توضیحات درباره تراکنش (مثلا: پرداخت قبض، خرید آنلاین )
o کد شعبه مبدا و کد شعبه ذینفع
o کد دستگاه خودپرداز
o اطلاعات مربوط به کارت بانکی (شماره کارت، تاریخ انقضا، CVV2 )
o اطلاعات مربوط به پرداخت‌های آنلاین (شناسه پرداخت، مرجع پرداخت)
داده‌های داخلی:
- داده‌های داخلی در بانکداری بسیار متنوع هستند مانند اطلاعات مربوط به فرآیندهای داخلی بانک، عملکرد کارکنان، سیستم‌های فناوری اطلاعات و… که می‌توانند به دسته‌های زیر تقسیم شوند:
داده‌های کارکنان:
- اطلاعات شخصی کارکنان (نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، آدرس و …)
- اطلاعات مربوط به سمت و مسئولیت‌های کارکنان
- سوابق کاری کارکنان
- حقوق و مزایای کارکنان
داده‌های عملیاتی:
- اطلاعات مربوط به تراکنش‌های داخلی بانک (مانند انتقال وجه بین حساب‌ها، پرداخت حقوق کارکنان)
- اطلاعات مربوط به مانده سپرده‌ها
- اطلاعات مربوط به وام‌ها و تسهیلات اعطایی
- اطلاعات مربوط به دارایی‌ها و بدهی‌های بانک
- اطلاعات مربوط به سیستم‌های فناوری اطلاعات بانک
داده‌های ریسک:
- اطلاعات مربوط به ریسک اعتباری، ریسک بازار، ریسک عملیاتی و ریسک نقدینگی
- اطلاعات مربوط به مدل‌های ارزیابی ریسک
- داده‌های حسابداری:
- اطلاعات مربوط به صورت‌های مالی بانک
- اطلاعات مربوط به بودجه و هزینه‌ها
- اطلاعات مربوط به مالیات
داده‌های نظارتی:
- اطلاعات مربوط به رعایت قوانین و مقررات بانکی
- اطلاعات مربوط به گزارش‌های نظارتی
- اهمیت داده‌های بانکی
داده‌های بانکی نقش بسیار مهمی در عملکرد بانک‌ها ایفا می‌کنند. برخی از مهمترین دلایل این اهمیت عبارتند از:
- شخصی‌سازی خدمات: با تحلیل داده‌های مشتریان، بانک‌ها می‌توانند محصولات و خدماتی را ارائه دهند که به طور دقیق با نیازها و ترجیحات مشتریان مطابقت دارد.
- کاهش ریسک: با استفاده از مدل‌های پیش‌بینی بر پایه داده‌ها، بانک‌ها می‌توانند ریسک‌های اعتباری، عملیاتی و بازار را پیش‌بینی و مدیریت کنند.
- افزایش بهره‌وری: اتوماسیون فرآیندها با استفاده از داده‌ها، منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت عملیات می‌شود.
- کشف فرصت‌های جدید: تحلیل داده‌ها می‌تواند به بانک‌ها کمک کند تا فرصت‌های جدیدی برای کسب درآمدهای عملیاتی و غیر عملیاتی شناسایی کنند.
- بهبود تصمیم‌گیری: داده‌ها به بانک‌ها کمک می‌کنند تا تصمیمات بهتر و مبتنی بر شواهد اتخاذ کنند.
- چالش‌های مدیریت داده‌های بانکی
- حجم بالای داده: بانک‌ها با حجم عظیمی از داده‌های ساخت‌یافته و غیرساخت‌یافته مواجه هستند که مدیریت و تحلیل آن‌ها چالش‌برانگیز است.
- کیفیت داده: اطمینان از کیفیت و دقت داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های صحیح بسیار با اهمیت است.
- امنیت داده: حفاظت از داده‌های حساس مشتریان در برابر تهدیدات سایبری از اهمیت بالایی برخوردار است.
- هماهنگی بین سیستم‌ها: یکپارچه‌سازی سیستم‌های مختلف برای دسترسی به داده‌های یکپارچه و دقیق، چالش دیگری است.
- کمبود نیروی متخصص: فقدان نیروی متخصص در زمینه تحلیل داده و هوش مصنوعی، یکی دیگر از چالش‌های پیش روی بانک‌ها است.
در کل، داده‌های بانکی به عنوان یک دارایی ارزشمند برای بانک‌ها محسوب می‌شوند و مدیریت صحیح آن‌ها می‌تواند به بهبود عملکرد بانک‌ها و ارائه خدمات بهتر به مشتریان کمک کند.
مشاهده تمامی نوشته‌های این نویسنده
