داده‌های نظام بانکی به کلیه اطلاعاتی اطلاق می‌شود که در فرآیندهای مختلف بانکی تولید، ذخیره و پردازش می‌شوند. این داده‌ها می‌توانند از منابع متنوعی مانند تراکنش‌های مالی، اطلاعات مشتریان، بازارهای مالی و عملیات داخلی بانک جمع‌آوری شوند.

به عبارت ساده‌تر، هر اطلاعاتی که در یک بانک تولید می‌شود و برای انجام فعالیت‌های بانکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، داده بانکی محسوب می‌شود. شکل زیر فرآیند  مدیریت داده  را نشان داده است.

انواع داده‌های بانکی

داده‌های بانکی را می‌توان به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها

عبارتند از:

• داده‌های مشتریان:

اطلاعات شخصی، مالی و رفتاری مشتریان مانند نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شماره حساب، تاریخچه تراکنش‌ها و…

داده‌های مشتریان در بانکداری به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• داده‌های دموگرافیک:

این داده‌ها شامل اطلاعات پایه و ثابت در مورد مشتری مانند نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، جنسیت، آدرس، شماره تلفن، ایمیل و اطلاعات تماس اضطراری است. این اطلاعات برای شناسایی و برقراری ارتباط با مشتری ضروری است.

• داده‌های رفتاری:

این داده‌ها به رفتارهای مشتریان در تعامل با بانک اشاره دارد و شامل اطلاعاتی در مورد محصولات و خدماتی است که مشتری از آن‌ها استفاده می‌کند، تاریخچه تراکنش‌ها، میزان مانده حساب، الگوهای مصرف، پاسخ به کمپین‌های بازاریابی و تعاملات با خدمات مشتری است.

داده‌های رفتاری به نوبه خود به چند دسته تقسیم می‌شود:

• داده‌های تراکنش:

شامل کلیه تراکنش‌های مالی مشتری، از جمله واریز، برداشت، انتقال وجه، پرداخت قبض و خرید است.

• داده‌های تعامل:
• شامل اطلاعات مربوط به تعاملات مشتری با بانک، از جمله تماس با مرکز تماس، بازدید از شعبه، استفاده از اپلیکیشن موبایل و تعامل با چت‌بات‌ها است.
• داده‌های بازخورد مشتری:

شامل نظرات، پیشنهادات و شکایات مشتریان است که از طریق نظرسنجی‌ها، فرم‌های بازخورد و بررسی‌های آنلاین جمع‌آوری می‌شود.

• داده‌های اجتماعی:

شامل اطلاعاتی است که از پروفایل‌های رسانه‌های اجتماعی مشتریان استخراج می‌شود.

• داده‌های تراکنش‌ها:

اطلاعات مربوط به تمامی تراکنش‌های مالی انجام شده در بانک مانند واریز، برداشت، انتقال وجه، پرداخت قسط وام و…

انواع داده‌های تراکنش

داده‌های تراکنش به طور کلی شامل اطلاعات زیر هستند:

اطلاعات پایه تراکنش:

o شماره تراکنش:

یک شناسه منحصر به فرد برای هر تراکنش

o تاریخ و زمان تراکنش

o نوع تراکنش (واریز، برداشت، انتقال، پرداخت و …)

o مبلغ تراکنش

o ارز تراکنش

اطلاعات حساب‌های مرتبط:

o شماره حساب مبدا

o شماره حساب مقصد

o نوع حساب (جاری، پس‌انداز، سرمایه گذاری و …)

اطلاعات مشتری:

o شماره مشتری

o نام و نام خانوادگی مشتری

اطلاعات اضافی:

o توضیحات درباره تراکنش (مثلا: پرداخت قبض، خرید آنلاین )

o کد شعبه

o کد دستگاه خودپرداز

o اطلاعات مربوط به کارت بانکی (شماره کارت، تاریخ انقضا، CVV2 )

o اطلاعات مربوط به پرداخت‌های آنلاین (شناسه پرداخت، مرجع پرداخت)

• داده‌های بازار:

اطلاعات مربوط به بازارهای مالی، نرخ ارز، نرخ بهره، شاخص‌های بورسی و سایر اطلاعات اقتصادی

انواع داده‌های بازار در نظام بانکی

داده‌های بازار به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

داده‌های بازار مالی:

o شاخص‌های بازار: مانند شاخص بورس، شاخص‌های ارز، شاخص‌های کالا و شاخص‌های نرخ بهره

o نرخ‌های بهره: نرخ‌های بهره بین‌بانکی، نرخ‌های بهره اوراق قرضه و نرخ‌های وام

o نرخ ارز: نرخ ارزهای مختلف نسبت به ارز پایه

o قیمت اوراق بهادار: قیمت سهام، اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار

o حجم معاملات: حجم معاملات در بازارهای مختلف

داده‌های اقتصادی:

o شاخص‌های اقتصادی کلان:

مانند تولید ناخ داخلی، نرخ تورم، نرخ بیکاری، نرخ رشد اقتصادی

o شاخص‌های صنعت:

شاخص‌های مربوط به صنایع مختلف:

مانند صنعت خودرو، صنعت ساختمان و صنعت انرژی

o شاخص‌های مصرف‌کننده:

شاخص‌های مربوط به مصرف خانوارها مانند درآمد، هزینه و اعتماد مصرف‌کننده

• داده‌های داخلی: اطلاعات مربوط به فرآیندهای داخلی بانک، عملکرد کارکنان، سیستم‌های فناوری اطلاعات و…

انواع داده‌های داخلی در نظام بانکی

داده‌های داخلی در بانکداری بسیار متنوع هستند و می‌توانند به دسته‌های زیر تقسیم شوند:

داده‌های مشتری:

• اطلاعات شخصی مشتریان (نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، آدرس و …)
• اطلاعات تماس مشتریان (شماره تلفن، ایمیل، آدرس پستی)
• تاریخچه تراکنش‌های مشتریان
• اطلاعات مربوط به محصولات و خدماتی که مشتری از بانک دریافت می‌کند (مانند حساب‌های بانکی، کارت‌های اعتباری، وام‌ها)
• اطلاعات مربوط به تعاملات مشتری با بانک (تماس با مرکز تماس، مراجعه به شعبه)

داده‌های کارکنان:

• اطلاعات شخصی کارکنان (نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، آدرس و …)
• اطلاعات مربوط به سمت و مسئولیت‌های کارکنان
• سوابق کاری کارکنان
• حقوق و مزایای کارکنان

داده‌های عملیاتی:

• اطلاعات مربوط به تراکنش‌های داخلی بانک (مانند انتقال وجه بین حساب‌ها، پرداخت حقوق کارکنان)
• اطلاعات مربوط به موجودی حساب‌ها
• اطلاعات مربوط به وام‌ها و تسهیلات اعطایی
• اطلاعات مربوط به دارایی‌ها و بدهی‌های بانک
• اطلاعات مربوط به سیستم‌های فناوری اطلاعات بانک

داده‌های ریسک:

• اطلاعات مربوط به ریسک اعتباری، ریسک بازار، ریسک عملیاتی و ریسک نقدینگی
• اطلاعات مربوط به مدل‌های ارزیابی ریسک
• داده‌های حسابداری:
• اطلاعات مربوط به صورت‌های مالی بانک
• اطلاعات مربوط به بودجه و هزینه‌ها
• اطلاعات مربوط به مالیات

داده‌های نظارتی:

• اطلاعات مربوط به رعایت قوانین و مقررات بانکی
• اطلاعات مربوط به گزارش‌های نظارتی
• اهمیت داده‌های بانکی

داده‌های بانکی نقش بسیار مهمی در عملکرد بانک‌ها ایفا می‌کنند. برخی از مهم‌ترین دلایل این اهمیت عبارتند از:

• شخصی‌سازی خدمات: با تحلیل داده‌های مشتریان، بانک‌ها می‌توانند محصولات و خدماتی را ارائه دهند که به طور دقیق با نیازها و ترجیحات مشتریان مطابقت دارد.
• کاهش ریسک: با استفاده از مدل‌های پیش‌بینی بر پایه داده‌ها، بانک‌ها می‌توانند ریسک‌های اعتباری، عملیاتی و بازار را پیش‌بینی و مدیریت کنند.
• افزایش بهره‌وری: اتوماسیون فرآیندها با استفاده از داده‌ها، منجر به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت عملیات می‌شود.
• کشف فرصت‌های جدید: تحلیل داده‌ها می‌تواند به بانک‌ها کمک کند تا فرصت‌های جدیدی برای کسب درآمد شناسایی کنند.
• بهبود تصمیم‌گیری: داده‌ها به بانک‌ها کمک می‌کنند تا تصمیمات بهتر و مبتنی بر شواهد اتخاذ کنند.

• چالش‌های مدیریت داده‌های بانکی

• حجم بالای داده: بانک‌ها با حجم عظیمی از داده‌های ساخت‌یافته و غیرساخت‌یافته مواجه هستند که مدیریت و تحلیل آن‌ها چالش‌برانگیز است.
• کیفیت داده: اطمینان از کیفیت و دقت داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های صحیح بسیار مهم است.
• امنیت داده: حفاظت از داده‌های حساس مشتریان در برابر تهدیدات سایبری از اهمیت بالایی برخوردار است.
• هماهنگی بین سیستم‌ها: یکپارچه‌سازی سیستم‌های مختلف برای دسترسی به داده‌های یکپارچه و دقیق، چالش دیگری است.
• کمبود نیروی متخصص: فقدان نیروی متخصص در زمینه تحلیل داده و هوش مصنوعی، یکی دیگر از چالش‌های پیش روی بانک‌ها است.

در کل، داده‌های بانکی به عنوان یک دارایی ارزشمند برای بانک‌ها محسوب می‌شوند و مدیریت صحیح آن‌ها می‌تواند به بهبود عملکرد بانک‌ها و ارائه خدمات بهتر به مشتریان کمک کند.

مشاهده تمامی نوشته‌های این نویسنده